Kayyum Nedir, Görevleri Nelerdir? Kayyum Neden Atanır? 2024

Kayyum Nedir, Görevleri Nelerdir? Kayyum Neden Atanır? Kelime kökeni olarak Arapça’ya dayanan Türk Medeni Kanunu’nun kayyım olarak tanımladığı, Türk Dil Kurumu’nun ise kayyum olarak kabul ettiği bu sözcük özellikle 15 Temmuz darbe girişiminin ardından sıkça gündeme gelmiş ve hayatımızda yer etmeye başlamıştır. Birçok kurum ya da kuruluşa yapılan kayyum atamaları artmış ve kayyum kelimesi artık gündelik yaşantımıza yerleşmiştir.

Kayyum Nedir, Görevleri Nelerdir? Kayyum Neden Atanır?

Kayyum Nedir?

Kökeni Arapça olan kayyum sözcüğü bu dilde, “yeri ve her şeyi tutan, yarattıklarını koruyan ve onların işlerini düzenleyen” anlamına gelir. Arapça karşılığı dışında kayyum kelimesinin “cami hademesi” anlamı da vardır. Kullandığımız anlamda, yani, “Kayyum ne demek?” sorusuna, Türk Dil Kurumu‘nun kabul ettiği kelime anlamı ve hukuki karşılığıyla “belli bir malın, belli bir süre yönetilmesi ya da belli bir işin yapılması için resmi makamlarca yetkili olarak görevlendirilmiş kimse” olarak cevap verilebilir.

Vesayet organı olarak tanımlanan kayyum, görev niteliği bakımından vasiye benzetilmektedir. Vasi olan kişi, vasisi olduğu kişi ya da kurumun kendisine ve mal varlığına bakmakla yükümlü olan kişidir. Kayyum ise yalnızca belirli işlerde mal varlığının yönetilmesi veya belirli işlerin yürütülmesi konusunda görevlendirilmiş kişidir. Bu iki tanım vasi ve kayyum arasındaki farkı net olarak ifade eder.

Kayyum Neden Atanır?

Genellikle mal veya malların usulsüzlükle yönetilmesi durumunda atanması ile bilinen kayyum, başka şartlar durumunda da atanabilir. Ayrıca devlet, kişilerin rızasına bakmaksızın kurum ya da kuruluşlara kayyum ataması yapabilir. Fakat kayyum atamalarının gerçekleştirilebilmesi için kurum veya kuruluşlarda birtakım durumların gözleniyor olması gerekir.

• Usulsüzlük olarak nitelendirilen, yasalarca suç sayılabilecek durumların şüphesi: Zimmete mal veya para geçirme, uyuşturucu satışı, kaçakçılık eylemi, kumar oynatma, kara para aklama gibi yasa dışı olayları önlemek için kayyum atandığı durumlardır.
• Şirketin mal varlığının, hissedarların ve alacaklıların menfaatlerini korumak için iflas talebinin ertelenmesi: İflas talebinin ertelenmesi sürecinde diğer hissedarların ve özellikle alacaklıların alacağı para ya da malı gözetlemek için, iflas gerçekleşene kadar şirket ya da kuruluşa kayyum atandığı durumlardır.
• Şirket veya kurum sahibinin ya da mirasçısının gaipliği: Gaiplik, bir kimsenin ölüm tehlikesi içinde olduğunun bilinmesi ve aynı kişiden uzunca süre haber alınamaması üzerine, ilgili kişilerin başvurusuyla, haber alınamayan kişinin yitikliğinin yargıç kararıyla onaylanıp kişiliğine son verilmesidir. Şirketin veya kurumun sahibi hakkında böyle bir gaiplik durumu söz konusu ise yine mahkeme kararıyla kurum ya da şirkete kayyum atanabilir.
• Mirasçılar arasında anlaşmazlık çıktığında henüz doğmamış bir mirasçı olması: Miras yoluyla kalan şirket ya da mal varlıkları üzerinde mirasçılar arasında anlaşmazlık var ise ve henüz doğmamış bir mirasçı söz konusu ise; doğmamış olan cenin halindeki mirasçının hakkını korumak için mahkeme şirkete kayyum atama kararı alabilir.

Bunlara ek olarak, kişinin isteği üzerine de mahkeme kayyum ataması gerçekleştirebilir. Kişi çok yaşlı ya da tecrübesiz olması durumunda mahkemeden kayyum talebinde bulunabilir. Ayrıca mahkeme ya da kişinin isteği üzerine, kişinin yasalarca kısıtlılık halinde olduğu veya yaş olarak ergin sayılmadığı durumlarda yine kayyum ataması yapılabilir. Özetle; mahkeme, haksızlıkların giderilmesi, işleyişten kaynaklı bozukları ortadan kaldırmak, herhangi bir karışıklığı düzenlemek için ve kişi ya da kişilerin talepleri doğrultusunda kayyum ataması gerçekleştirebilir.

Kayyum Görev ve Yetkileri Nelerdir?

Yetkili mercilerce atanan kayyum, belli bir iş ya da konuda görevlendirildiği için, kayyumun görevi, görev süresi ve görev karşılığında alacağı ücret, mahkeme tarafından açıkça beyan edilir. Kayyumun görev ve yetkisi, tanımında da belirtildiği üzere atandığı konuyla sınırlı ve alakalıdır. Kayyum olarak atanmış kişi, mahkemece belirlenen görevinin yanı sıra, yerine atandığı kişinin suçu mahkemece sabit görülene kadar veya kişi temize çıkana kadar, kurum veya kuruluşu idare eder. Kuruluş adına karar alır ve ortada bir suç unsuru varsa bunu ortadan kaldırmakla hükümlüdür. Kayyum görev ve sorumluluklarını yerine getirmezse ya da görevini kötüye kullanırsa görevden de alınabilir.

Görev tanımı, görev süresi ve görev karşılığında alacağı ücret mahkeme tarafından belirlenen kayyumlar üç farklı şekilde atanır.

• Temsil kayyumluğu: Sulh Hukuk Mahkemeleri tarafından ilgili olan kişinin isteği üzerine ya da resen yapılan atamalardır. Temsil kayyumluğu atama durumlarının en başında; yasal olan temsilci ile küçük ya da kısıtlı sayılan temsilcinin çıkarlarının çatışması durumu gelir.
• Yönetim kayyumluğu: Yönetimin kimseye ait olmadığı durumlarda yapılan atamalardır.
• İstek üzerine kayyumluk: İradi kayyumluk olarak da bilinir. Kişinin yaşlı, hasta, tecrübesiz ya da yasalarca kısıtlı sayıldığı durumlarda, kişinin talebi üzerine yapılan atamalardır.

Kayyum Nasıl Olunur?

Kayyum olmak için belirlenmiş herhangi bir sınav ya da bariz birtakım özelliklerin olmadığını belirtmekte fayda var. Kayyum olmanın özellikle belirlenmiş herhangi bir şartı bulunmasa da, her mahkemenin kendine ait yargı komisyonları ve bu yargı komisyonlarının oluşturduğu listeleri bulunur.

Mahkemenin kayyum olarak birini ataması için, öncelikle bu yargı komisyonları listelerinin birinde bu kişinin isminin bulunması gerekir. Mahkeme, listede adı bulunan kişiler arasından uygunluk durumunda olan kişiyi seçerek kayyum olarak atamasını gerçekleştir. Kişinin kayyum olmasına, uygunluk durumu, alanında uzmanlaşması ya da diğer kişilik özellikleri göz önünde bulundurularak karar verilir. Konudaki uzmanlık, atanılan şirketi yönetmekteki en büyük yardımcıdır. Ayrıca, mahkeme gerek gördüğü durumda listede adı bulunmayan ama uygun gördüğü bir kişiyi de kayyum olarak atama yetkisine sahiptir.

Kayyumu Kim Atar?

Oluşturulan yargı listelerinden uygun görülen kişi kayyum olarak belirlendiğinde yetkili mahkemeler tarafından kayyum ataması gerçekleştirilir. Görevi, yetkisi ve vereceği hizmet karşılığında alacağı ücret de mahkeme tarafından kararda belirtilir. Ayrıca gerçekleştirilen kayyum atamasına karşı çıkmak isteyen kişi ya da kuruluşlar bir üst mahkemeye itirazda bulunabilir.

Kayyum Atamalarına İtiraz Hakkı

Şirketlere yapılan kayyum atamalarında, bu durumdan memnun olmayan şirketlerin itiraz hakkı da yasalarca korunan konular arasındadır. Mahkemenin yaptığı kayyuma itiraz etmek isteyen şirketler, kararın tebliğ edildiği günden itibaren 7 gün içinde itirazını gerçekleştirebilir. Bir üst mahkeme, şirketin yaptığı itirazı değerlendirerek, kesinleşen kararı ilgili şirket yetkilisine beyaz eder.

Kaymakam, Vali Nasıl Olunur? Ne Kadar Maaş Alır?