Akademisyen Nasıl Olunur? 2024 Doçent, Profesör Olma Şartları (Güncel)

Akademisyen Nasıl Olunur? Doçent, Profesör Olma Şartları (Güncel); Kariyer planlaması yapan kişilerin en çok soruduğu sorulardan biri de akademisyen nasıl olunur? Bu soru kariyerini eğitim ve araştırma üzerine sürdürmek isteyenlerin cevabını öğrenmek istediği bir soru. Üniversitede kalmak ve sonrasında uzun bir yolculuğa çıkmak olarak tanımlanabilecek bu kariyer çizgisi sabır isteyen, zahmetli ve zor bir süreç olarak tanımlanabilir. Ama elbette hayallerini gerçekleştirmek isteyen herkes adım adım ilerlediği akademisyenlik yolunun sonunda başarıya ulaşabilir. 

Üniversitede asistan olmak ile başlayan bu süreç özellikle uzun süreli masa başı okumaları ve araştırmalar konusunda istekli olmayı gerektirir. Neredeyse yaşam boyu devam edecek bir eğitim verme ve eğitim alma dönemine hazırlıklı olmak lazımdır. Peki, bu bahsettiğimiz yolun aşamaları neler? Üniversitede profesör olmak için hangi süreçleri tamamlamak gerekir? Biz sizler için bu soruların yanıtlarını ve çok daha fazlasını yazımızda açıkladık.

Biz bu yazımızda sizlere akademisyen olma yolunda karşılaşacaklarınızdan ve bu süreçte izlemeniz gereken adımlardan bahsedeceğiz. Böylece siz de bu uzun yolu daha yakından tanıma şansı elde edeceksiniz. Öncelikle yazı boyunca açıklanacak noktaların bir listesini yapalım:

• Nasıl akademisyen olunur?
• Akademisyen kadroları nelerdir?
• Öğretim görevlisi nasıl olunur?
• Araştırma görevlisi nasıl olunur?
• Nasıl doçent olunur?
• Doçent ne demek?
• Doçent olmak için kaç yıl okunur?
• Profesör nasıl olunur?
• Profesör ne demek?
• Profesör olmak için kaç yıl okunur?
• En erken kaç yaşında profesör olunur?
• Akademisyen maaşları ne kadardır?

Listemizde yer alan sorulara yanıt vermeye başlayalım. İlk olarak akademisyen olmak için ne yapılmalı, nasıl  bir rota izlemek gerek; bunları konuşalım.

1. Akademisyen Nasıl Olunur?

İlk olarak akademisyenlerin izlediği kariyer yolunun bir özetini yapalım:

• Lisans eğitimi almak
• Yüksek lisans yapmak (dileyenler bir yandan araştırma görevlisi de olabilir)
• Doçentlik için doktora derecesine sahip olmak
• Gerekli şartları tamamlayıp, profesör olmak

Genel hatlarıyla akademisyenlik adımları bu şekilde. Tabii bu adımlar arasında aktif olarak üniversitede hocalık yapmak ve makaleler yayınlamak da gerekiyor. Bu konudaki detayları da tek tek paylaşacağız. Şimdi şartları biraz daha detaylı inceleyelim.

akademisyen

Akademisyen Olma Şartları Nelerdir?

Akademisyen olabilmek için genel itibarıyla;

• İyi bir lisans ortalamasıyla lisan eğitimini tamamlamak,
• Yeterli bir ALES (Akademik Personel ve Lisans Üstü Eğitimi Giriş Sınavı) puanına sahip olmak,
• YDS, YÖK-DİL ya da bu sınavlara eş bir yabancı dil sınavından kabul görür bir puana sahip olmak gerekiyor.

Bu sınavlar akademik yaşama başlama konusunda ilk adım olarak değerlendirilebilir. Sınavlarla ilgili detaylı bilgiler için bölüm sonunda verilen linkleri inceleyebilirsiniz.

Devamında ise akademik yükselme için pek çok farklı çalışmanın yapılması gerekiyor. Akademik düzeyde yapılacaklar:

• Yüksek lisans tezi hazırlamak,
• Doktora tezi hazırlamak olarak özetlenebilir.

Bu aşamaları bir önceki bölümde de kısaca özetlemiştik. Bunlar, öğretim üyesi olarak atanmak ve akademisyen olarak çalışmaya başlamak için ilk ve en önemli şartlardır. Bu sürecin tamamlanmasının ardından doçentlik ve profesörlük kadroları için ulusal ve uluslararası alanda makale, kitap, sempozyum, konferans, tez yönetimi, lisans, yüksek lisans, doktora düzeyinde ders vermek gibi pek çok farklı akademik çalışmaya imza atılması gerekiyor.

Bu detayları da açıkladık. Şimdi akademisyen olarak adlandırılan kadroların açıklamalarına bakalım.

ALES ile ilgili detaylı bilgi almak için TIKLAYINIZ!

YDS ile ilgili detaylı bilgi almak için TIKLAYINIZ!

YÖK-DİL sınavıyla ilgili detaylı bilgi almak için TIKLAYINIZ

ÖSYM Şifre Alma ve Değiştirme Nasıl ve Nereden Yapılır?

2. Akademisyen Kadroları Nelerdir?

Üniversitelerde akademik personellerin içerisinde bulundukları dört tür kadro vardır. Bunlar;

• Uzman
• Öğretim görevlisi
• Öğretim üyesi
• Araştırma görevlisidir.

Bu kadrolardaki tüm bireyler öğretim elemanı olarak isimlendirilirler. Her bir kadronun kendine göre şartları bulunmakla beraber tüm üniversitelerin aranan şartlar konusunda belirlenmiş temel puan düzeylerini yükseltme olanağı bulunur. Öğretim elemanları kadrolarının tamamını ve şartlarını ayrıntılı bir biçimde görmek ve takip etmek için bölüm sonunda verilen bağlantıyı kullanabilirsiniz.

Biz şimdi bu kadroları biraz daha detaylı inceleyelim:

• Araştırma görevlisi üniversitelerde hocaların asistanları olarak da bilinir. Akademik kariyerin ilk basamağı asistanlıktır. Araştırma görevlisi olarak bir kadroya atanmak için iyi bir not ortalamasına sahip olmak önemli. 100’lük sistemde en az 80, 4’lük sistemde ise 3 ve üzeri bir not ortalaması gerekiyor. (üniversitelere göre değişkenlik gösterebilir)
• Uzman, akademik kariyer yapmaz. Üniversitede uzmanlık gerektiren işlerde çalışacak kalifiye memurlar olarak tanımlanabilirler. Uzman olabilmek için başvurulacak kadronun durumuna göre belirlenen şartlar not ortalamasını etkin kılabilir. Ancak başvuru yapanlar arasındaki sıralamada notun etkisi olacaktır.
• Öğretim üyeliği kadroları; doktor öğretim üyeleri, doçent ve profesör kadroları olarak tanımlanır. Öğretim üyeliği konusunda ise oluşturulacak not ortalaması puanı matematiksel olarak bir değer ifade etmez. 
• Öğretim görevlilerine bu kadro ders vermeleri için tahsis edilir. Bu kadrolara atanmak için doktora şartı aranmaz. Yani bu kadroya sahip kişiler akademik kariyer yapıyor denmez. Daha çok okutman olarak değerlendirilirler. Üniversitede öğretim görevlisi olmak için ise not ortalaması ciddi oranda etkilidir. Lisans ortalaması tam olarak bu noktada değer kazanır. 

Kadroları açıkladık. Şimdi hepsini inceleyeceğiz. Öncelikle öğretim görevlisi olma şartları ile başlayalım. 

Yükseköğretim Kurulunun akademik kadro ilanlarına ulaşmak için TIKLAYINIZ!

Çocuğum Hangi Okula Kayıtlı? E-Okul Kayıt Sorgulama

3. Öğretim Görevlisi Nasıl Olunur? 

Üniversitelerde öğretim görevlisi olmak için gerekli olan temel şartlar arasında;

• Lisans eğitimi sonrasında yüksek lisans yapmış olmak ya da belgelendirmek kaydıyla alanında en az 2 yıl iş tecrübesine sahip olmak,
• ALES sınavından 70 ve üzeri puan almak sayılabilir.

Ancak bu kadrolara başvurularla ilgili deneyim şartının süresi 2 yıldan az olmamak kaydıyla değişiklik gösterebilir. Ön lisans programlarına öğretim görevlisi olarak başvurularda dil şartı (YDS- YÖK DİL veya eşdeğeri) aranmamaktadır. Lisans düzeyinde eğitim veren kadrolarda ise dil sınavından en az 50 almak gerekmektedir. Dil şartı da üniversiteden üniversiteye değişiklik gösterebilir. Ayrıca daha önce de dediğimiz gibi, öğretim görevlileri sürekli ilerleyen bir akademik kariyer içerisinde değildir. 

Şimdi araştırma görevlisine geçelim. Akademik kariyerin ilk basamağını yakından tanıyalım.

öğretim görevlisi

4. Araştırma Görevlisi Nasıl Olunur?

Akademik kariyer için yapılması gereken ilk şey, yüksek lisans derecesi almak demiştik. Bunun için gerekli şartları sağlayıp başvuru yapmak gerekiyor. 

Fakat yüksek lisans yaparken araştırma görevlisi olmak da mümkün. Böylece bir yandan çalışırken bir yandan da eğitime devam edebiliyorsunuz. 

• Araştırma görevlisi olmak için bağlı bulunduğunuz okulun ilanlarını takip edebilirsiniz. Bunun için 2. bölümün sonunda verilen linki kullanabilirsiniz.
• Farklı üniversitelerde de araştırma görevlisi kadrolarına başvurabilirsiniz. 
• Kadronun şartlarını sağlar ve mülakatları geçebilirseniz, araştırma görevlisi olarak üniversitede çalışmaya başlayabilirsiniz. 

Araştırma görevlisi bu şekilde. Sırada nasıl doçent olunur sorununun yanıtı var. 

5. Doçent Nasıl Olunur?

Yüksek lisanstan sonraki adımın doktora yapmak olduğunu söylemiştik. İşte doçentlik de doktora sonrasında gelen bir unvan. Ama tabii ki yalnızca tezi teslim etmek yeterli değil. Doçent unvanı nasıl alınır sorusunun yanıtı çok daha detaylı. Bu konuyu açıklayacağız. Öncelikle doçent nedir, ne iş yapar; onu konuşalım. 

Doçent Nedir?

Doktor öğretim üyesi ve profesör kadroları arasında yer alan akademik bir unvandır. Doçent olabilmek için bilimsel açıdan kendini ispat etmek ve belirli akademik yayın şartlarını yerine getirmek gerekiyor. Peki, doçentlerin görev tanımı nedir? Şöyle açıklayalım: 

• Doçent, üniversitelerde lisans dersleri verir.
• Yüksek lisans ve doktora seviyelerinde ders vermenin yanı sıra tez çalışmalarında jürilik ve tez danışmanlığı gibi akademik süreçlerde yer alır.
• Öte yandan doçent unvanına sahip kişiler üniversitelerdeki pek çok farklı kademede yönetici olarak görev yapabilirler. Meslek yüksek okulu müdürlüğü, yüksekokul müdürlüğü, enstitü müdürlüğü, dekanlık üstlenebilecekleri görevler arasındadır.

Kadronun detaylı tanımını yaptık. Biraz da doçent olmak için gerekli şartlar noktasına değinelim. 

Doktoradan Sonra Nasıl Doçent Olunur?

Doktora tezini teslim eden kişiler, ortalama olarak 4 – 5 sene süren bu doktora sürecinin sonunda ilgili kadrolara başvurarak yardımcı doçent olarak göreve başlanabilir. 

• Yardımcı doçent olarak kadroya alınan kişiler akademik çalışmalar yürütmeye ve makaleler yayınlamaya devam ederler. Bu süreçte çalışmaları üniversite tarafından takip edilir.
• YÖK üzerinden doçent kadrosu açıldığında bu kadroya başvuru yapan kişiler üniversitelerin değerlendirme ve mülakat aşamaları sonrasında yardımcı doçentlikten doçentliğe geçebilirler. 

Doçent konusunu açıkladık.  Şimdi prof nasıl olunur, ona bakalım. 

doçent

6. Üniversite Profesörü Nasıl Olunur?

Sıra geldi, profesör unvanı nasıl alınır sorusuna. Şöyle söyleyelim:

• Profesör olmak için, diğer akademik kariyer adımlarında olduğu gibi, herhangi bir sınava girmek gerekmiyor. Yani net olarak belirlenmiş profesör olma şartları diye bir şey yok. 
• Doçent olarak üniversitede görev yapan, makaleler yayınlayıp araştırma yürüten kişiler doçent unvanını aldıktan 5 yıl sonra profesör kadrolarına başvurabiliyor. 
• Bu başvurular bir hakem heyeti doğrultusunda inceleniyor. Bu süreçte yapılan yayınlara ve çalışmalara bakılıyor. 
• Adaylardan biri açılan kadroya uygun bulunduğunda, profesör unvanını almaya hak kazanıyor. 

Nasıl profesör olunacağını açıkladık. Bir de profesör ne demek, ona bakmak istiyoruz.

profesör

Profesör Nedir?

Profesör, akademik kariyer yolculuğunun son noktasıdır. Kelime anlamı olarak, bir sanat ya da bilim dalında en üst seviyedeki uzman olarak tanımlanır. 

Tanım da bu şekilde. Biraz da profesör olma yaşı konusuna değinelim. Çünkü bu çok merak edilen bir konu. 

Kaç Yaşında Profesör Olunur?

Dediğimiz gibi profesör olmak için çok keskin şartlar yok. Bu durum yaş şartı için de geçerli. Kısacası profesör olmak için belirli bir yaş aralığı yoktur. Örneğin, 35 yaşın üstündekiler profesör olabilir gibi bir kural söz konusu değildir ancak profesör olabilmek için yapılması gerekenler alt alta sıralandığında liste oldukça kalabalık olacaktır. 

Profesör olabilmek için birçok aşamasının başarıyla tamamlanmış olması gerekir:

• Yüksek lisans eğitimi,
• Doktora eğitimi,
• Doçentlik sınavı,
• Ulusal ve uluslararası alanda çalışmalar (makale, sempozyum, kitap, tez danışmanlığı)

Tüm bu süreçlerin her biri uzun zaman almaktadır. Bu süreci şöyle özetleyebiliriz:

• Lisans eğitimini tamamlayan 21 yaşında bir gencin öncelikle yüksek lisans (ortalama 2 yıl), doktora (ortalama 4 yıl), doçent ( ortalama 3 yıl) süreçlerini de başarıyla tamamlamalı.
• Bu gencin doçent olduktan sonra ise yayınlar konusunda alanının tecrübeli kişisi olarak gösterilebilmesi için yaklaşık 5 yıl gibi bir sürenin geçmesi ve bu süreçte yayın yapmaya devam etmesi gerekiyor.
• Yani bu süreçleri en hızlı şekilde atlayan birisi en erken 35 yaşında profesör unvanına sahip olabilir. Elbette tüm bu bahsi geçen şartlar Türkiye standartları için geçerli. Eğitim süreçleri yurt dışında farklılık gösterebilir.

Yaş konusu da bu şekilde. Bu noktada sizlere kısaca ülkemizin en geç profesörlerinden bahsetmek istiyoruz. 

En Genç Profesörler: Oktay Sinanoğlu ve Mim Kemal Öke

• Çok uç bir örnek olsa da, Oktay Sinanoğlu 26 yaşında Amerika’daki Yale Üniversitesi’nde profesör olmuştur. Sinanoğlu, Batı’nın son 300 yıl içerisindeki en genç profesörü unvanına sahiptir.
• Mim Kemal Öke ise 35 yaşında profesörlük kadrosuna atanmış ve Türkiye’nin en genç profesörü unvanını elde etmiştir.

Görüldüğü gibi Türkiye’nin en geç profesörü 35 yaşında. Yani bu kadar genç yaşta profesör olmak oldukça zor. 

Buraya kadar akademik kariyer yolculuğunun adımlarını açıkladık. Son olarak kadrolara verilen maaşlara da değinelim. 

7. Hangi Akademik Kadro Ne Kadar Maaş Alır?

Öğretim elemanlarının maaşları sahip oldukları kadro derecesi, unvan, bulundukları üniversitenin ek göstergesine göre değişiklik gösterir. Ancak ortalama olarak ifade edilecek olursa 2024 yılının ocak ayında yapılan zamlarla birlikte akademik kadroların maaşları şu şekildedir:

• Profesör: 32.480 TL
• Doçent: 20.250 TL
• Doktor öğretim üyesi: 20.000 TL
• Araştırma görevlisi: 19.138 TL

Sizlere akademisyen nasıl olunur sorusunun yanıtını oldukça detaylı bir şekilde sunduk. Yazıyı bitirmeden önce konuştuklarımızın kısa bir özetini de yapalım:

• Akademisyen olmak için uzun bir yol izlemek gerekir.
• Akademik kariyer yapmak isteyen kişilerin belirlenen bazı sınavlardan yeterli puanları almaları şarttır. 
• İlk adım lisans eğitimi üzerine yüksek lisans yaparak başlar. Bu süreçte dileyen kişiler kadrolara başvurarak araştırma görevlisi olarak çalışabilirler.
• Yüksek lisanstan sonra doktora yaparak eğitime devam etmek gerekir. Bu dönemde de asistan olarak çalışılabilir.
• Doktorası biten kişiler YÖK kadrolarına başvurarak üniversitelere öğretim üyesi olarak atanabilirler.
• Bir süre öğretim üyesi olarak çalışan yardımcı doçentler zaman içerisinde doçent kadrolarına başvurabilirler.
• Akademik makaleler yayınlamaya ve araştırma yapmaya devam eden doçentler, açılan profesör kadrolarına başvurarak kariyerlerinin zirvesine ulaşabilirler.
• Profesör olmak için belirlenen bir yaş sınırı yoktur. Fakat lisans eğitimi sonrasında en az 15 yıllık bir süreci tamamlamak gerekir. 
• Akademik kadroların maaşları unvana ve meslekteki yıla göre değişir. 

Siz akademik kariyer yapmayı düşünüyor musunuz? Varsa bu yolda yaşadığınız tecrübelerinizi ve konuyla alakalı düşüncelerinizi yorumlar kanalından bizlerle paylaşabilirsiniz.

Ayrıca herhangi bir yazının altında yer alan yorumlar kısmından ya da iletişim sayfamızdan bizlere ulaşabilirsiniz. 

YÖK Tez Arama Merkezi Nasıl Kullanılır? 

Mavi Diploma Nasıl Alınır?

Doktor Nasıl Olunur?